HUMANITIES OF UTRECHT: Josine Blok

Hoogleraar Josine Blok (67) neemt vanaf aankomend collegejaar na zes jaar het stokje over van Leo Lentz, de huidig onafhankelijk voorzitter van de faculteitsraad Geesteswetenschappen. Lid van de faculteitsraad Wessel van Wijngaarden ging (digitaal) bij haar langs om te praten over haar academische carrière, de relevantie van de Geesteswetenschappen, het bijzondere aan de medezeggenschap en om haar boven alles een hartelijk welkom te geven.

We beginnen bij het begin. De liefde voor de academische wereld is Josine met de paplepel ingegoten. Ze werd geboren in Oegstgeest in 1953 met een vader die Neerlandicus was en komt voort uit een familie met vele alfa-geleerden. Het was dan ook vanzelfsprekend dat ze zou gaan studeren en zo geschiedde het. Ze groeide op in Arnhem en omdat haar ouders inmiddels in Groningen woonden, waar haar vader hoogleraar was geworden, meldde ze zich op verzoek van haar moeder daar aan. Al van kinds af aan vindt Josine niets mooier dan geschiedenis en dus was dat hetgeen ze ging studeren. Moderne en oude geschiedenis hadden haar voorkeur en leidden uiteindelijk tot haar specialisatie in de Griekse geschiedenis met speciale aandacht voor de geschiedenis van het democratische Athene. Na haar studie was het niet over met de liefde voor de academische gemeenschap: Josine bleef werken aan de Groningse universiteit als docent en promoveerde uiteindelijk in 1991 in Leiden. In 1997 kwam ze vervolgens als universitair docent naar Utrecht, waar ze vanaf 2001 hoogleraar werd. Ze was meermaals departementshoofd van het departement geschiedenis en kunstgeschiedenis en enige tijd lid van het Faculteitsbestuur.

Het besluit naar Utrecht te komen om daar zowel te werken als te wonen heeft goed uitgepakt. Utrecht is een fijne stad, zo stelt Josine. Daarnaast is het voor een historicus in hart en nieren natuurlijk geweldig om aan een universiteit te werken midden in een ouderwetse, welvarende en knusse middeleeuwse binnenstad. Ook over de Utrechtse universiteit zelf is Josine zeer te spreken, zeker als ze deze vergelijkt met haar tijd aan de universiteit in Groningen. De Universiteit Utrecht, maar zeker de faculteit Geesteswetenschappen en in het bijzonder het departement geschiedenis en kunstgeschiedenis kenmerken zich naar haar ervaring door hun fijne werksfeer, democratische en transparante bestuur en stimulering van werknemers: “Wanneer je hier iets wilt veranderen of wilt bereiken, dan word je niet klein gehouden. Dat is best bijzonder en zeker niet overal het geval”.

Josine stelt dat dit prettige werkklimaat in behoorlijke mate heeft bijgedragen aan zowel haar eigen bestuurlijke als academische ontwikkeling en wil, nu ze sinds afgelopen oktober met emeritaat is, graag iets terugdoen voor de universiteit. Ze begrijpt als geen ander dat goed bestuur en een fijne werksfeer niet zichzelf in stand houden maar dat dit zeker in tijden van financiële schaarste en grote druk op de universiteiten wel zeer van belang is. Zelf heeft ze altijd veel plezier gehad in de bestuurlijke taken die kwamen kijken bij het hoogleraarschap en zodoende kende ze dan ook de faculteitsraad en het belang ervan. Sterker nog: ze is in Utrecht ook een periode vice-decaan onderzoek geweest waarbij ze samenwerkte met huidig voorzitter van de raad Leo Lentz en de faculteitsraad vanaf de andere kant van de spreekwoordelijke én fysieke tafel. Ze kan, ondanks dat ze het ook spannend vindt, niet wachten om terug te keren, maar stelt ook dat ze veel zal moeten leren en echt zal moeten groeien in haar nieuwe rol: “Er zullen best dingen niet direct goed gaan, maar ik hoop op veel positieve kritiek en feedback zodat ik beter kan worden de komende twee jaar. Ik verheug me enorm op de samenwerking met zowel de raad als het bestuur”.

De medezeggenschap is belangrijk, zo stelt Josine. Wanneer ik haar vraag waarom dat zo is, valt het gesprek even stil. Mee kunnen praten en beslissen is voor haar zo vanzelfsprekend dat ze moet nadenken over hoe ze dat moet verwoorden: “Het is voor mij niet meer dan normaal dat alle verschillende stakeholders binnen de faculteit hun zegje kunnen doen over de inrichting van de faculteit. Iedereen weet dat je niet de hele boel kunt omgooien, er zijn nou eenmaal Europese, landelijke en universitaire kaders gesteld, maar daarbinnen valt best nog wel het een en ander aan te passen. Daar ligt de kracht van de medezeggenschap”. Daarnaast stelt ze ook dat, mede vanuit haar bestuurlijke ervaring, een goed bestuur nou eenmaal niet zonder denktank in de vorm van medezeggenschap kan. Het is onmogelijk als bestuur precies te weten wat er leeft en speelt maar de medezeggenschap kan met haar brede achterban dat gat opvullen. Het volgen van de zeggenschap door medezeggenschap is dan ook essentieel voor goed bestuur. Daarnaast is Josine een kind van de jaren ’70 en daardoor principieel democratisch gezind in hart en nieren. Ze is graag actief en betrokken en wil ook meepraten als burger, omdat ze op die manier de wereld iets mooier probeert te maken en wil verbeteren. Een van de punten die ze zelf heel belangrijk vindt binnen de medezeggenschap is het tegenwoordig veelbesproken welzijn van zowel studenten als personeel. Josine praat niet over welzijn maar over ‘kwaliteit van leven’ en vindt dat er ondanks de financiële schaarste toch meer aandacht moet komen voor de omstandigheden waaronder studenten moeten studeren en medewerkers moeten werken. De omstandigheden zijn nu te heftig om optimaal te kunnen functioneren en dat moet anders volgens haar.

We eindigen ons treffen met een gesprek over het maatschappelijk belang van de Geesteswetenschappen en haar visie op de faculteit. Josine is hierin heel duidelijk: de Geesteswetenschappen zijn enorm maatschappelijk relevant omdat ze in alle breedte onderzoeken wat ons mensen maakt. De gehele maatschappij, alles wat men denkt, voelt, zegt, maakt, is onderdeel van geesteswetenschappelijke studies en daarmee relevant voor eenieder. Zonder Geesteswetenschappen geen kennis van de rechtstaat, democratie, maar ook kunst, cultuur, taal, herinneringen en reflectie. Zonder dat alles is er geen maatschappij. Een valkuil van de Geesteswetenschappen is misschien wel dat we ze als zo essentieel en vanzelfsprekend zien, dat we de waarde ervan vergeten, aldus Josine. Dat probleem is volgens haar grotendeels op te lossen door als geesteswetenschappers iets minder twijfelend en misschien zelfs wel standvastiger over te komen. Ze stelt zich voor dat wanneer er grote problemen of uitdagingen zijn er vaker naast de technici en bèta-wetenschappers geesteswetenschappers opstaan die duiden wat dat alles betekent voor de samenleving, wat de uitdagingen of juist oplossingen zijn. “We zouden vaker het podium moeten pakken”, zo omschrijft ze het zelf. En dat podium pakken, dat doet ze ook. Zo is ze momenteel actief als voorzitter van het Domein Geesteswetenschappen in de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en is ze lid geworden van een politieke partij, om ook via die weg meer aandacht voor de Geesteswetenschappen te vragen. Ook de decaan van onze faculteit, Keimpe Algra, prijst ze daarin: “Hij doet er werkelijk alles aan wat binnen zijn macht ligt om de Faculteit Geesteswetenschappen de plaats te geven binnen de Universiteit Utrecht waar deze recht op heeft, en men luistert naar hem. Dat vind ik geweldig.”

Josine eindigt ons gesprek door nogmaals te benadrukken hoe enorm ze uitkijkt naar het samenwerken met zowel het faculteitsbestuur als de faculteitsraad. Beide zitten vol mensen die ze hoog heeft zitten en in wie ze groot vertrouwen heeft en beide vormen samen een mooi geheel. “Samen voor een zaak die ons allen ter harte gaat” besluit ze.

Josine Blok in het kort | Geboren in 1953 te Oegstgeest | Studeerde geschiedenis in Groningen | Gespecialiseerd in ‘de democratische geschiedenis van Athene’ | Moeder van twee kinderen (fun fact: ze publiceert tegenwoordig artikelen met één van hen) | Trots grootmoeder van twee kleinkinderen | Getrouwd met haar man – en ook hoogleraar Geschiedenis – Wessel | Sinds 2002 gelukkig Utrechter |

HUMANITIES OF UTRECHT

Interview: Wessel van Wijngaarden
Fotografie: Richie Tessensohn
Vormgeving: Willem Vos